Historia w stali wykuta – poznaj historię noża N46
Historia w stali wykuta Od XVIII w.
Opowieść o nożu N46 rozpoczyna się ponad 260 lat temu w Kuźnicach Drzewickich w XVIII-wieku i jest nierozerwalnie związana z marką Gerlach. Poznaj historię w stali wykutą, którą doceni każdy miłośnik polskiego nożownictwa.
Zaczęło się w Kuźnicach Drzewickich
W okolicy obecnej Drzewicy przez całe wieki wydobywano rudę żelaza. Dlatego też ten rejon Polski zasłynął z szybko rozwijającego się rzemiosła, jakim było nożownictwo. Same Kuźnice Drzewickie nie należały nigdy do szczególnie dużych miejscowości. Co prawda okolica słynęła z dobrego piwa, a w piecach i dymarkach tworzono żelazo kowalne, jednak w trakcie potopu szwedzkiego miejscowość ta została doszczętnie ograbiona, a w latach 1662-1677 populacja liczyła zaledwie 160 mieszkańców.
Dalszy rozwój
Lokalnym mieszkańcom oraz władzom nie przestało jednak umykać bogactwo naturalne okolicy, które mogło naprawdę sprzyjać rozwojowi. Dlatego też Filip Nereusz Szaniawski, starostwa bolesławski, podjął decyzję o budowie Kuźnic. I tak oto w 1760 roku rozpoczęto budowę, która już na zawsze miała odmienić losy niewielkiej miejscowości, obecnie znajdującej się w województwie łódzkim.
Warsztat nożowniczy Samuela Gerlacha
Kilkadziesiąt lat później w 1823 roku w Warszawie, młody rzemieślnik Samuel Gerlach, otworzył swój pierwszy warsztat nożowniczy, zatrudniając w nim dziesięć osób. Jego wyroby były cenione od samego początku. Rzemieślnik wziął udział w drugiej wystawie przemysłu krajowego (organizowanej również w 1823 roku). „Gazeta Warszawska” z dnia 29 listopada tak opisywała jego prace: „Równie doskonałe wyrobem materii, kształtem form, i pięknem ukończeniem odznaczające się, na medal złoty mały zasługują, i na pomoc, oraz wzgląd Rządu, gdy usprawiedliwi, że te wystawione instrumenta rzeczywiście i w pewnej ilości wychodząc z jego rękodzielni”.
Niewiele wiadomo o przeszłości Samuela Gerlacha. Jego akt urodzenia zaginął. Przez cztery lata praktykował w swoim zawodzie, szkoląc się w Berlinie, Brunszwiku, Getyndze, Würzburgu oraz w Wiedniu. Nie był człowiekiem biednym: zakładając firmę, posiadał już pewien kapitał. Jego żoną była Maria z domu Kościelska, z którą miał siódemkę dzieci.
Gerlach w Drzewicy
Po śmierci Samuela Gerlacha w 1839 roku jego firma przez pewien czas była prowadzona przez żonę Marię. Co ciekawe, była to pierwsza odnotowana w historii kobieta samodzielnie prowadzącą przedsiębiorstwo o takiej skali w Królestwie Polskim. Zmarła niespełna dekadę później, w 1846 roku. Zgodnie z jej wolą firma została przejęta przez wieloletniego pracownika zakładu i majstra nożowniczego, Augusta Kobylańskiego, którego żoną stała się najstarsza córka Samuela (wówczas 17-letnia), Zofia.
Nieoficjalnie wiadomym było, że Zofia miała duży wkład w rozwój firmy. Wspólnie zakupili oni znajdującą się w Drzewicy fabrykę. Firma jednak powoli zaczynała przechodzić przez trudniejsze czasy i tak dopiero w 1875 roku wnuk Samuela Gerlacha, Samuel Kobylański, wznowił fabrykę w Warszawie pod nazwą „S. Kobylański, dawniej S. Gerlach”. W 1886 roku, wraz z bratem Bronisławem, wspólnie kupili wystawione na sprzedaż tereny Kuźnic Drzewickich. Dlatego to po dziś dzień siedziba marki Gerlach znajduje się na ul. Braci Kobylańskich. Od 1893 roku fabryka działała pod nazwą „Bracia Kobylańscy Fabryka Wyrobów Stalowych dawniej Gerlach”.
Zmiany w kraju i w fabryce
I wojna światowa mocno odbiła się na kondycji firmy. Sytuacja fabryki stała się trudna, a działania wojenne częściowo zniszczyły zakład. W dwudziestoleciu międzywojennym Samuel i Bronisław dbali o rozwój swojej marki, zmieniając ją w spółkę akcyjną, a następnie przekazując synowi Samuela, Kazimierzowi. Jednak wybuch II wojny światowej ponownie zahamował dynamiczny rozwój firmy, a w 1943 roku zakład został zlikwidowany z rozkazu hitlerowskich władz. Część maszyn została wywieziona do Niemiec.
Po zakończeniu wojny udało się jednak odzyskać ok. 2/3 maszyn, a zakład zaczął pracować pod zarządem państwowym pod nazwą „Fabryka Wyrobów Nożowniczych Gerlach”.
Zachowany projekt
Najprawdopodobniej nóż szefa kuchni NK-46 został zaprojektowany w latach 80. przez Mariana Kowalskiego, jednego z ówczesnych pracowników firmy Gerlach. Wyróżniał się on wygodnym, trójkątnym ostrzem, a także stalą o grubości 4,7 mm. Współcześnie produkowane masowo noże tworzone są ze znacznie cieńszych blach (zwykle do 2,5 mm grubości). Nóż ten sprzedawany był nie tylko w Polsce – wiele egzemplarzy trafiło na eksport. Tworzony był aż do lat 90. XX-wieku. Stopniowo jednak jego produkcja była wygaszana, a projekt został zapomniany na prawie 30 lat.
Dowiedz się więcej
Poznaj historię Kuźnic Drzewickich od XVIII wieku aż do czasów współczesnych. To wyjątkowa propozycja nie tylko dla miłośników historii, dostępna wyłącznie w sklepie marki Gerlach.